Discussieleider Frénk van der Linden schetst de ambitie van de zorgtransformatie: in 2040 leven Nederlanders minstens vijf jaar langer in goede gezondheid leven dan nu het geval is en zijn de gezondheidsverschillen tussen de sociaaleconomische groepen met dertig procent afgenomen. Het lijkt hem behoorlijk ambitieus, maar volgens de eerste virtuele gast in de uitzending, is Nico van Meeteren, is die ambitie haalbaar. ‘En waarom? Omdat de meeste producten en diensten die we daarvoor nodig hebben al bestaan. We moeten ze alleen assembleren en ze ‘ecologisch valideren’, dat wil zeggen: ze daar toetsen waar het probleem zich voordoet.’[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/2″][image style=”no-style” position=”below” src=”https://www.mobilehealthcare.nl/wp-content/uploads/sites/30/2020/05/Tekening-livestream-3.jpg”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
Gedragsverandering
Volgens Van Meeteren is het nog nergens op de wereld gelukt de gezondheidsverschillen tussen sociaal kansarme en kansrijke groepen duurzaam te verkleinen. ‘Sterker, die verschillen worden alleen maar groter. De kansen op een langer leven in goede gezondheid nemen weliswaar voor iedereen toe, maar voor kansrijke groepen meer dan voor kansarme groepen. De onderlinge verschillen worden dus alleen maar groter – en dat hoeft niet, mits laagopgeleiden dezelfde tools krijgen om gezond te zijn en te blijven als hoogopgeleiden.’ Maar zelfs als iedereen over die tools beschikt valt het niet mee om het gedrag van mensen te veranderen, weet Van Meeteren. ‘Zo heeft het weinig zin om mensen aan te sporen tot gezonder gedrag als ze overal waar ze komen verleid worden, bijvoorbeeld door fastfoodrestaurants.’ Zelf vindt hij het ook niet makkelijk om te komen tot gezonder gedrag. ‘Ik zit veel te veel achter de computer en zou veel meer moeten bewegen.’
Jan Rotmans, professor duurzame transities aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, legt uit dat transities zich kenmerken door een andere manier van denken, handelen en organiseren. ‘Dat klinkt eenvoudig maar dat is het niet, want als er moet worden veranderd kijken we eerst naar de ander en daarna pas naar onszelf. Deze coronacrisis hebben we zelf veroorzaakt met ons gedrag, met de manier waarop we eten, reizen, noem maar op. Voor hetzelfde geld was deze crisis niet ontstaan in Wuhan, maar in de Nederlandse bio-industrie. We zijn immers het meest veedichte land ter wereld.’
Struikelend verder
Naast alle ellende hebben crises ook voordelen, weet Rotmans. ‘Dankzij crises komen we struikelend verder. Snel gaat dat overigens niet; het duurt ongeveer twee generaties. Een voorbeeld: als ik hier vijftig jaar geleden had gestaan, had iedereen hier waarschijnlijk gerookt. Vijftig jaar geleden werd voor het eerst bekend dat er een oorzakelijk verband was tussen roken en longkanker. Een kleine groep mensen – hoger opgeleiden – stopte daarop met roken. Daarna kwam de gezondheidscultus op, waarna meer mensen stopten. Pas na dertig jaar startte de overheid met campagnes om het roken te ontmoedigen. Kortom: het is een cultuurverandering en die kosten tijd.’
Kantelpunt
Het is een illusie om te denken dat na de coronacrisis alles anders wordt, stelt Rotmans. ‘Negentig procent van ons gedrag is gewoontegedrag. Velen zullen dus terugvallen in hun oude gedrag. Vijf tot tien procent van de mensen zal zijn gedrag veranderen. Maar er zullen meer crises volgen, die op hun beurt weer tot gedragsverandering zullen leiden. Het kantelpunt ligt op een kwart van de bevolking. Is een kwart van de mensen om, dan volgt de rest relatief snel. Dus misschien hebben we nog een of twee systeemcrises nodig voordat we massaal inzien dat het radicaal anders moet.’ De kans op een volgende systeemcrisis is groot, aldus de Rotterdamse hoogleraar. ‘Ga maar na: 9-11 in 2001, de kredietcrisis in 2008, de kernramp in Fukushima in 2011 en nu de coronacrisis. Een klimaatcrisis en een sociale crisis – als gevolg van de groeiende sociale ongelijkheid – liggen op de loer. Of een digitale crisis; stel dat het internet een paar weken plat ligt… Kennelijk hebben we die crises nodig. Zonder een crisis zijn we onvoldoende bereid ons gedrag te veranderen.’
Inzetten op voorzorg
We schakelen naar Ashis Brahma (GGD Noord- en Oost-Gelderland) en Karine van ’t Land. Volgens Brahma is een transformatie alleen mogelijk als ons bewustzijn over gezondheid toeneemt. ‘In de zorg tel je pas mee als je je meldt bij een huisarts of een zorginstelling. We moeten veel meer inzetten op voorzorg. Op preventie in plaats van op genezen. Als GGD Gelderland zijn we gaan samenwerken met Omroep Gelderland. We hebben verhalen opgehaald over Covid19; wat gebeurt er met burgers en met zorgmedewerkers en hoe kun je je risico’s verkleinen, onder meer door een gezondere leefstijl aan te nemen.’ Van ’t Land haakt erop aan. ‘Als we meer hadden geïnvesteerd in voorzorg, dan hadden we nu een veerkrachtigere populatie gehad. We zouden gezonder zijn geweest, en weerbaarder tegen corona.’ Rotmans wijst op de manier waarop we de zorg hebben georganiseerd en gefinancierd. ‘Alles moet lean en mean, maar een minimale IC-capaciteit volstaat niet bij een pandemie.’
Neerschaling
Aan Guido van den Broek en Vincent Schot vervolgens de vraag hoe het ziekenhuis van de toekomst er uitziet. Van den Broek: ‘Dankzij de digitalisering zie je hoe de zorg zich ontwikkelt, bijvoorbeeld dat de coronazorg de reguliere zorg verdringt. Als je dat beeld snel hebt, kun je daarop inspelen.’ Schot: ‘We moeten de zorg anders organiseren. Doen we dat niet, dan zal er altijd weer een bottleneck zijn in het ziekenhuis. Is het niet de IC, dan wel bijvoorbeeld de afdeling oncologie. Zo zou zorg beter overdraagbaar moeten zijn. Patiënten zijn vaak afhankelijk van een bepaalde arts en een bepaald ziekenhuis. En dat is lastig als je patiënten moet kunnen verdelen over de beschikbare plaatsen.’ Rotmans pleit voor een ‘neerschaling’. ‘We hebben in de zorg dertig jaar opgeschaald. We moeten in de regio de samenwerking zoeken en zelfvoorzienend worden, zodat we minder afhankelijk zijn van het buitenland. Negentig procent van de medicijnen komen uit China en India. Die afhankelijkheid is riskant.’
Door naar patiëntexperts Ineke Hazelzet en Tim Kroesbergen, die beide zowel voor- als nadelen zien aan digitalisering. Kroesbergen: ‘Ik maak gebruik van apparatuur om mijn hartslag en mijn slaappatroon te monitoren, maar mijn dokter kan niets met mijn data. Best irritant. Wel weer mooi: vroeger kon ik mijn huisarts niet digitaal raadplegen, maar dankzij corona nu wel.’ Hazelzet: ‘De uitwisseling van gezondheidsgegevens gaat nog heel moeizaam. Als ik voor elk DVD’tje of poststuk dat kwijtraakte en kapotging of waarvan de gegevens niet goed werden overgetypt of overgeheveld van het ene naar het andere systeem een euro zou hebben gekregen, hoefde ik nu niet meer te werken.’ Rotmans: ‘Digitalisering is nuttig, maar wordt soms ingezet om mensen te vervangen. Daar moet je mee oppassen; zorg wordt op die manier onpersoonlijk. En als deze crisis ons nou iets heeft geleerd, is dat menselijk contact heel belangrijk is en blijft.’
Volgende uitzending: 4 juni
Deze of eerdere uitzendingen terug kijken
Ook interessant:
www.wijdewereld.tv (website ter bestrijding van eenzaamheid onder mensen die zorg krijgen)[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_empty_space][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_media_grid element_width=”2″ grid_id=”vc_gid:1589223528355-d0b72197-e9f2-8″ include=”8815,8816,8817,8818,8819,8820″][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_empty_space][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][diagram type=”line” summary=”Stelling 1: betrek burgers niet bij gezondheidsonderzoek, maar betrek onderzoekers bij het leven van de burgers.” title=”Poll’s”][skill title=”Skill1″ amount=”61″ color=”#ff0000″] [skill title=”Skill2″ amount=”28″ color=”#ffff00″] [skill title=”Skill3″ amount=”11″ color=”#ff00ff”][/diagram][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_empty_space][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][diagram type=”line” summary=”Stelling 2: gedragsverandering begint in de spiegel, met name in die van de hoog opgeleiden.”][skill title=”Skill1″ amount=”55″ color=”#ff0000″] [skill title=”Skill2″ amount=”36″ color=”#ffff00″] [skill title=”Skill3″ amount=”9″ color=”#ff00ff”][/diagram][/vc_column][/vc_row]
