Technologie vormt zelden een langdurige bottleneck. Wat vandaag nog een droom is, is morgen werkelijkheid. Organisatieadviseur Wouter ten Have: ‘Niet de technologie maar de mensen bepalen of je veranderingsproces een succes wordt.’
Waar ligt jouw expertise en hoe vertaal je dit naar de zorgsector?
‘Ik heb kennis van organisaties, niet specifiek van de zorgsector. Je zult mij niet tegen een chirurg horen zeggen hoe hij zijn werk moet doen. Wél kan ik zorgbestuurders en -directies helpen hoe ze van een organisatieverandering een succes maken, hoe ze een organisatie slim inrichten en wat ze wel en niet moeten doen als ze willen samenwerken of fuseren. Dit soort advies aan de zorgsector omvat de helft van mijn werkzaamheden.’
Waarom is de zorgsector zo complex?
‘Dat komt door de drie niveaus in de zorg: de patiënt, de eigen organisatie en het werkveld. Stel, je neemt jezelf voor de patiënt centraal te stellen. Een loffelijk streven, niet? Maar als je dat doet, stuit je al snel op de gevolgen van dat beleid voor je eigen organisatie en voor de manier waarop je met andere partijen samenwerkt. Het grijpt allemaal in elkaar. Inclusief de wijze van financieren.’
Wat is de rol van zorgmedewerkers in dit verband?
‘Mensen die in de zorg werken, hebben vaak met hart en ziel voor dat beroep gekozen. Zij houden – met de beste bedoelingen – vaak vast aan hun manier van werken want dat werk goed. Als je met goede redenen dan iets wilt veranderen, dan kunnen zij iets verliezen, Er staat iets voor hen op het spel. Dan moet je vooral niet tegenover hen gaan staan en gaan uitleggen wat ze anders moeten doen en waarom. Dat werkt niet. Je moet naast hen gaan staan en zo het perspectief dat zij hebben begrijpen en de tijd nemen om ze mee te nemen in jouw perspectief, waarbij zij moeten kunnen begrijpen wat dat voor hen betekent.’
Je hoort wel eens dat de cultuur van de zorgsector veranderingen in de weg zit.
‘Dat wordt inderdaad gezegd, maar het is een smoes. Net zoals: ‘Het lukt niet omdat we hier van die lastige professionals hebben.’ Wil je dingen veranderen, dan moet je niet kijken naar zoiets vaags als cultuur maar naar het gedrag van mensen. Vervolgens zoek je uit waarom mensen zich zo gedragen. Wil je veranderingen met succes doorvoeren, dan zul je het gedrag moeten begrijpen en er met kennis van zaken aan gaan werken.’
De zorgsector wordt te decentraal aangestuurd, hoorden we tijdens de pandemie. Daardoor kan de sector niet snel het roer omgooien. Hoe zie jij dat?
‘Vooropgesteld: ik ben van mening dat de zorgsector tijdens corona een wereldprestatie heeft geleverd. Maar veranderkundig is er een rare keuze gemaakt, omdat steeds meer mensen bij de besluitvorming werden betrokken. Het OMT dijde almaar uit. Ik denk dat de zorg wel snel geschakeld heeft, maar de verantwoordelijke beleidsmakers lieten in plaats van een ‘crisisreflex’ een ‘polderreflex’ zien. Dat gaat altijd ten koste van je slagvaardigheid, terwijl in crisistijd snel handelen juist van levensbelang is. Kijk hoe Israël het deed.’
Hoe bezie jij de opkomst van mobile healthcare in het licht van de organisatiekunde?
‘Mobile healthcare kan ons helpen, maar het werpt gelijk weer vragen op. Mensen kiezen voor een baan in de zorgsector omdat ze willen zorgen voor andere mensen en vanwege het contact met medemensen. Als dat wegvalt, wat vinden zij dan nog van hun werk? Dat is een vraag waar de zorgbesturen zich op tijd over zullen moeten buigen, want er is al zo’n tekort aan personeel in de zorg. Wat bepalend is of mobile healthcare een succes wordt, is volgens mij niet of het concept klopt, maar of je met elkaar bereid bent om het aan te vliegen als een veranderproces en niet als een project.’
Kun je alvast een korte inleiding geven van je sessie tijdens Mobile Healthcare op 17 november?
‘Allereerst hanteer ik het adagium ‘If it ain’t broken, don’t fix it.’ Als het werkt, blijf er dan vanaf. Met andere woorden: er moet een goede reden zijn om te veranderen. En als je het doet, doe het dan systematisch en methodisch en onderbouwd met redenen. Verder neem ik de bezoekers mee langs een aantal hardnekkige aannames aangaande veranderingen en evidence based methodes anderzijds. Verder ga ik in op de zin en onzin van cultuur en gedrag en dat alles gelardeerd en onderbouwd met voorbeelden uit mijn eigen praktijk.’
Wouter ten Have is bijna dertig jaar actief als organisatieadviseur, eerst bij Bureau Berenschot en sinds 18 jaar als partner van Ten Have Change Management. Verder is Wouter hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Wouter begeleidt organisaties in uiteenlopende sectoren bij complexe veranderingen. Wouter is een van de sprekers op het Mobile Healthcare congres (17 november 2021, Jaarbeurs Utrecht).
